Năm 2023 chứng kiến sự phục hồi đáng kể của lưu lượng khách xuất nhập cảnh Việt Nam với hơn 13 triệu lượt người nước ngoài nhập cảnh, tăng gần 4 lần so với năm 2022. Hoạt động xuất nhập cảnh của công dân Việt Nam cũng nhộn nhịp trở lại. Cùng với đà hồi phục của kinh tế xã hội, đây là kết quả thực tiễn của việc triển khai hàng loạt chính sách xuất nhập cảnh theo hướng thuận lợi, thông thoáng hơn. Bộ Công an đã tham mưu với Đảng, Chính phủ ban hành nhiều văn bản để triển khai thực hiện. Luật số 23/2023/QH15 có hiệu lực ngày 15/8/2023 đã ban hành nhiều chính sách mới, đặc biệt áp dụng cấp thị thực điện tử cho công dân tất cả các nước và vùng lãnh thổ, nâng thời hạn thị thực điện tử đến 90 ngày, có giá trị một lần hoặc nhiều lần, được hoạt động với các mục đích theo quy định của pháp luật Việt Nam và không cần có tổ chức, cá nhân Việt Nam bảo lãnh. Chính sách đối với người nước ngoài nhập cảnh theo diện miễn thị thực cũng thay đổi, nâng thời gian tạm trú từ 15 ngày lên 45 ngày và được xem xét giải quyết cấp thị thực, gia hạn tạm trú. Hơn 1 triệu thị thực điện tử đã được cấp cho người nước ngoài, 1 triệu hộ chiếu điện tử đã được phát hành cho công dân Việt Nam xuất nhập cảnh. Công dân Việt Nam, người nước ngoài đã bắt đầu quen với phương thức trực tuyến về lĩnh vực xuất nhập cảnh đang được triển khai ngày một sâu rộng trên cổng dịch vụ công Bộ Công an.

1. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực là chủ yếu, nhiều hành vi vi phạm pháp luật lợi dụng các quy định thông thoáng về xuất nhập cảnh diễn biến phức tạp, nhất là vi phạm pháp luật xuất nhập cảnh của người nước ngoài. Lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh đã xử lý hàng nghìn trường hợp người nước ngoài vi phạm, buộc xuất cảnh, trục xuất nhiều trường hợp. Vi phạm về quá hạn tạm trú là hình thức vi phạm phổ biến nhất. Ngoài ra, còn có vi phạm pháp luật khác như tội phạm sử dụng công nghệ cao, tín dụng "đen", ma túy, cờ bạc, mại dâm, truyền đạo trái phép, tội phạm truy nã của nước ngoài lẩn trốn tại Việt Nam hoặc tìm cách nhập cảnh bất hợp pháp để hoạt động vi phạm pháp luật Việt Nam.

Riêng trong tháng 01/2024, thời điểm trước Tết Nguyên đán đã xuất hiện một số trường hợp người nước ngoài vi phạm pháp luật với tính chất phức tạp. Người nước ngoài nhập cảnh trái phép Việt Nam qua biên giới đất liền, biên giới biển để tìm cách xuất cảnh sang nước thứ ba. Người nước ngoài hoạt động trái mục đích, lợi dụng quy định thông thoáng để vi phạm pháp luật diễn biến với nhiều hình thức, hành vi phức tạp, đa dạng. Trong đó, nhiều đối tượng lập thành nhóm gồm cả số nhập cảnh trái phép, sử dụng công nghệ cao, không gian mạng để lừa đảo chiếm đoạt tài sản, đánh bạc, cá cược lừa đảo. Một số người nước ngoài câu kết đối tượng Việt Nam hoạt động chiếm đoạt tài sản qua mạng. Cơ quan chức năng cũng phát hiện nhiều trường hợp nhập cảnh bằng thị thực điện tử để tìm kiếm việc làm, dạy tiếng Anh trái phép, hoạt động trái mục đích nhập cảnh.

2. Trước những diễn biến phức tạp trên, Cục Quản lý xuất nhập cảnh đã chỉ đạo lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh toàn quốc triển khai nhiều biện pháp tăng cường quản lý người nước ngoài:

- Phân công, phân cấp triệt để trách nhiệm Công an các cấp và lực lượng quản lý xuất nhập cảnh thực hiện công tác quản lý cư trú, hoạt động của người nước ngoài tại cấp cơ sở; Tham mưu, ban hành Quy trình công tác quản lý nhà nước về cư trú và hoạt động liên quan đến an ninh trật tự của người nước ngoài thuộc phạm vi cấp tỉnh.

- Làm tốt công tác tham mưu, nắm tình hình, dự báo tình hình, đã đề xuất Bộ Công an nhóm giải pháp đồng bộ, lâu dài để nâng cao hiệu quả công tác quản lý người nước ngoài nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú và hoạt động tại Việt Nam. Chủ động tập hợp, phân tích, đánh giá, dự báo tình hình liên quan, chỉ đạo lực lượng Quản lý xuất nhập cảnh Công an các đơn vị, địa phương triển khai thực hiện.

- Hướng dẫn, chỉ đạo, tập huấn các lực lượng quản lý xuất nhập cảnh Công an các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cập nhật những quy định mới, phương thức, thủ đoạn hoạt động của một số đối tượng vi phạm để chủ động phòng ngừa, xử lý.

- Hoàn thiện quy trình, quy định, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quản lý, xử lý người nước ngoài vi phạm.

- Xây dựng các dự án nâng cao năng lực hệ thống công nghệ thông tin để cung cấp, chia sẻ dữ liệu phục vụ công tác quản lý người nước ngoài, phát hiện, xử lý vi phạm tại các địa phương.

3. Dự báo tình hình

Thời gian tới, lưu lượng người nước ngoài nhập cảnh Việt Nam dự báo sẽ tăng cao so với các tháng trước đó, do số người Việt Nam định cư ở nước ngoài về quê ăn Tết Nguyên đán và lượng khách quốc tế đến Việt Nam thăm quan, dự lễ, tết, trải nghiệm các hoạt động văn hóa, du lịch, đặt ra áp lực, yêu cầu tăng cường công tác kiểm soát xuất nhập cảnh và quản lý cư trú người nước ngoài tại địa bàn cơ sở dịp Tết Nguyên đán. Với số lượng khách nước ngoài dự kiến tăng cao, không loại trừ các đối tượng liên quan an ninh quốc gia, phạm tội hình sự, truy nã của Interpol xâm nhập, lẩn trốn đòi hỏi lực lượng chức năng phải tăng cường kiểm tra, kiểm soát tại cửa khẩu. Theo quy luật hàng năm, vào dịp Tết Nguyên đán, hoạt động xuất nhập cảnh trái phép qua các tuyến biên giới đất liền, biên giới biển, người nước ngoài sử dụng hộ chiếu, hộ chiếu giả tại cửa khẩu gia tăng.

Từ tình hình trên, để tăng cường hiệu quả công tác quản lý cư trú người nước ngoài của Công an cấp cơ sở trong dịp Tết Nguyên đán năm 2024, lực lượng quản lý xuất nhập cảnh trên toàn quốc cần triển khai một số biện pháp cơ bản như sau:

Thứ nhất, Công an địa phương quan tâm chỉ đạo, tăng cường công tác quản lý người nước ngoài cư trú tại địa phương; chỉ đạo Công an địa phương các cấp tăng cường công tác quản lý, rà soát, kiểm tra, hướng dẫn các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức thực hiện; xử lý nghiêm các vi phạm liên quan đến người nước ngoài.

Thứ hai, các Cục nghiệp vụ, Công an các địa phương thường xuyên trao đổi, phối hợp chặt chẽ trong nắm tình hình, triển khai các kế hoạch, biện pháp công tác nghiệp vụ; phối hợp chặt chẽ lực lượng Bộ đội Biên phòng làm tốt công tác quản lý biên giới, phòng chống xuất nhập cảnh trái phép qua tuyến biên giới đường bộ, đường biển.

Thứ ba, tăng cường công tác kiểm soát xuất nhập cảnh tại các cửa khẩu đường hàng không; rà soát người nước ngoài thuộc các quốc tịch trọng điểm nghi vấn vi phạm pháp luật về xuất nhập cảnh. Chủ động phát hiện, xử lý vi phạm về xuất nhập cảnh của người nước ngoài, nhất là hoạt động trái mục đích, tránh phát sinh vấn đề phức tạp.

Thứ tư, tiếp tục thực hiện chỉ đạo của đồng chí Bộ trưởng giao A08 phối hợp các đơn vị, Công an các địa phương đánh giá thực trạng, trang bị đầy đủ phương tiện công nghệ thông tin, máy tính của lực lượng Công an xã phục vụ công tác quản lý người nước ngoài theo chức năng nhiệm vụ được giao.

 Thứ năm, chấp hành nghiêm túc chế độ trực ban, trực chiến, sẵn sàng lực lượng phòng ngừa, phát hiện, xử lý kịp thời hành vi vi phạm pháp luật của người nước ngoài, nhất là vi phạm liên quan đến an ninh quốc gia.